Przekład ukazał się w Małym Formacie (Numer 12/2020). W tym samym numerze można przeczytać mój komentarz do twórczości Daviesa. Piszę w nim, między innymi, o legendarnym kolektywie poetyckim The Kootenay School of Writing, który powstał w Vancouver w latach osiemdziesiątych.
[Autorką zdjęcia umieszczonego na okładce Comp. jest nowojorska poetka i redaktorka Deirdre Kovac]
Zaktualizowano: 4 maj 2021
Dzisiaj przypada dziesiąta rocznica śmierci awangardowej poetki amerykańskiej Leslie Scalapino (25 lipca 1944 - 28 maja 2010). Ta związana z grupą Language autorka opublikowała ponad trzydzieści eksperymentalnych książek. Jakiś czas temu poświęciłam Scalapino monografię (napisaną w języku angielskim). W Polsce fragment jej utworu "Nowy Czas" ukazał się na cyfrowych łamach miesięcznika krytycznoliterackiego Mały Format (tekst w moim przekładzie i z moim komentarzem jest dostępny na stronie internetowej czasopisma).
Trudna, totalna twórczość Scalapino wyrastała z głębokiego przekonania o możliwości roli poezji jako nowej filozofii. Jednocześnie, jako praktykująca buddystka, poetka dążyła do uwolnienia języka z iluzorycznych i arbitralnych konceptualnych ram i społecznych norm z pełną świadomością niemożliwości tego działania. Jednak to właśnie ono wyznacza główną oś całego jej dorobku literackiego. Wizja radykalnej przemiany gruntu, na którym rozgrywa się życie jako forma poddawana nieustannym presjom i zniekształceniom w rzeczywistości psychopolitycznej, którą Scalapino poddawała krytycznemu oglądowi w sposób niezwykle, rygorystycznie wręcz, wnikliwy i wrażliwy na kontekst społeczny, jest wpisana w każdy jej tekst.
Skupiona zarówno na granicach wizualności jak i soniczności języka, postrzegała wiersz jako działanie, lub stan istnienia, obecny jednocześnie na wielu płaszczyznach i w wielu wspólnie rezonujących momentach, a także jako poszerzone pole kontemplacji, które nie może zostać ograniczone do przedstawienia pojedynczego wydarzenia. Stąd obecne w jej tekstach wrażenie seryjnego holograficznego zwielokrotnienia i wzmożenia, które Scalapino przeciwstawiała płaskim, jednowymiarowym obrazom medialnym. Ich wygaszanie na rzecz brawurowo fantastycznego, surrealistycznego obrazowania, jakiego może podjąć się tylko poezja, stanowi istotną strategię jej pisarstwa. Ambiwalencja tej strategii polega na tym, że wzmożenie jest zarówno istotą poetyckiej próby transformacji zdegradowanego obrazu, jak i demaskacją jego złudnej atrakcyjności oraz znoszeniem iluzji sensu, która zawsze mu towarzyszy.
O przekraczaniu ograniczeń życia zredukowanego wyłącznie do wymiaru społecznego Scalapino pisała, między innymi, w poetyckim eseju "As: All Occurrence in Structure Unseen - (Deer Night)" (odczytanym we fragmentach w pracy video "Leslie" artystki wizualnej Cecilii Dougherty).
Scalapino była zafascynowana japońskim sumo, które wydaje się adekwatną metaforą siły i sposobu oddziaływania jej twórczości. Na przykład, w powieści "The Front Matter / Dead Souls" z 1996 roku pojawiają się sumocy, których opisy zaskakują plastycznością, z jaką Scalapino uchwyciła ogrom pofałdowanych ciał, przypominających rozległe krajobrazy pozbawione granic, obrazujące jej przekonanie o nieograniczoności potencjału cielesności i działania, do którego jest zdolna:
W tej chwili zawodnik zostaje rzucony sapie udrapowany na macie.
Mężczyzna kuca w środkowej pozycji na platformie. Jego ubrania rozchylają się odsłaniając klatkę piersiową. Nabiera płaską rybę na długie drewniane wiosło.
Ktoś je słonawo-słodką rybę czarną nocą. (...)
Dźwięk wydobywa się z tłumu kiedy olbrzymia masa zawodnika sumo upada i jest dociskana.
Podtrzymuje pas obejmującej go szarfy, gdy ciężkie uda szarżują. (...)
Zawodnik idzie do przodu klaszcząc w dłonie, odpoczywając na przykucniętych przebierających szeroko rozstawionych nogach, w środku nie ma nic; działanie jest korpusem.*
*Niepublikowane fragmenty "The Front Matter / Dead Souls" w moim tłumaczeniu.
Zaktualizowano: 7 maj 2020
McClure, jeden z najciekawszych przedstawicieli kontrkultury amerykańskiej i poetów Beat Generation, zmarł wczoraj w San Francisco. Razem z Allenem Ginsbergiem, Garym Snyderem, Philipem Lamantia i Philipem Whalenem wystąpił podczas słynnego wydarzenia poetyckiego San Francisco Six Gallery Reading w 1955 roku (Ginsberg właśnie wtedy po raz pierwszy publicznie odczytał Skowyt). Czytał swoje utwory lwom w zoo. Napisał kontrowersyjną sztukę The Beard. Przedstawienia kończyły się interwencjami policji i aresztowaniami aktorów, a czasami także reżyserów i producentów, którzy zbierając jeszcze owacje byli wyprowadzani ze sceny. Autor wielu książek poetyckich, kilku powieści, tekstów piosenek (np. słynnej "Mercedes Benz", wykonywanej przez Janis Joplin). Współpracował, między innymi, z Rayem Manzarkiem i Terrym Rileyem. Bliski przyjaciel Jima Morrisona z The Doors. Dziennikarz muzyczny. Zdobywca wielu prestiżowych nagród i wyróżnień, takich jak Guggenheim Fellowship, Obie Award, Alfred Jarry Award, grantów NEA (National Endowment for the Arts) oraz Fundacji Rockefellera. To także Pat McLear z powieści Kerouaca Big Sur.
Najciekawiej pisała o nim poetka Leslie Scalapino, która zredagowała i opatrzyła wstępem zbiór jego utworów Of Indigo and Saffron: Michael McClure, New and Selected Poems (University of California Press, 2011). "To nie jest zwykłe wydanie wierszy zebranych", pisała Scalapino, "mój wybór opiera się na śledzeniu pewnych gestów związanych z najważniejszymi elementami poezji Michaela McClure'a; w szczególności, widocznej w jego twórczości walce o zrozumienie 'istnienia' jako (a także w nawiązaniu do) języka poezji--ponieważ język ten jest inscenizacją 'istnienia'". (1)
Interpretując wiersz McClure'a "Peyote Poem", napisany dzień po pierwszym eksperymencie autora z zażyciem pejotlu, Scalapino nawiązała do utworu w sposób bardzo dla siebie charakterystyczny, czyli skupiony na sposobie w jaki poezja McClure'a rezonowała z jej myśleniem o poezji: "Gest języka jako ślad zmysłowego istnienia w związku z daną chwilą jest w poezji McClure'a związany z kryzysem: czyjeś życie jest zagrożone jako widzenie w jednym wymiarze, które jest widzeniem społecznym--a także widzenie (taka była jego wizja po pejotlu) jako chłód optycznego widoku zjawisk. Wypaść z chwili (wydarzenia--siebie, z obecności z tymi, których się kocha, chwili bycia z innymi, kompletnie) nie oznacza bycia w sobie, ani możliwości widzenia innych tylko kiedy są usunięci z chwili ich własnego istnienia ("JESTEŚ MOIMI WSPOMNIENIAMI CIEBIE") (...). Usunięty ze swojej chwili, ktoś mógłby jedynie patrzeć na rzeczywistość z zewnątrz. Robert Creeley określił praktykę artystyczną McClure'a jako "nierozproszoną osobliwość" (4). Tak jak Scalapino, McClure uważał "ten wysiłek aby dosłownie istnieć--i śledzić proces istnienia" za możliwy wyłącznie podczas pisania (5).
Cytowane fragmenty w moim tłumaczeniu pochodzą z książki pod redakcją Leslie Scalapino Of Indigo and Saffron: Michael McClure, New and Selected Poems (University of California Press, 2011). Na zdjęciu powyżej widoczny jest fragment wstępu Scalapino oraz fragment wiersza Michaela McClure'a "Peyote Poem".