Poezja wagi sumo: Leslie Scalapino

Dzisiaj przypada dziesiąta rocznica śmierci awangardowej poetki amerykańskiej Leslie Scalapino (25 lipca 1944 - 28 maja 2010). Ta związana z grupą Language autorka opublikowała ponad trzydzieści eksperymentalnych książek. Jakiś czas temu poświęciłam Scalapino monografię (napisaną w języku angielskim). W Polsce fragment jej utworu "Nowy Czas" ukazał się na cyfrowych łamach miesięcznika krytycznoliterackiego Mały Format (tekst w moim przekładzie i z moim komentarzem jest dostępny na stronie internetowej czasopisma).

Trudna, totalna twórczość Scalapino wyrastała z głębokiego przekonania o możliwości roli poezji jako nowej filozofii. Jednocześnie, jako praktykująca buddystka, poetka dążyła do uwolnienia języka z iluzorycznych i arbitralnych konceptualnych ram i społecznych norm z pełną świadomością niemożliwości tego działania. Jednak to właśnie ono wyznacza główną oś całego jej dorobku literackiego. Wizja radykalnej przemiany gruntu, na którym rozgrywa się życie jako forma poddawana nieustannym presjom i zniekształceniom w rzeczywistości psychopolitycznej, którą Scalapino poddawała krytycznemu oglądowi w sposób niezwykle, rygorystycznie wręcz, wnikliwy i wrażliwy na kontekst społeczny, jest wpisana w każdy jej tekst.

Skupiona zarówno na granicach wizualności jak i soniczności języka, postrzegała wiersz jako działanie, lub stan istnienia, obecny jednocześnie na wielu płaszczyznach i w wielu wspólnie rezonujących momentach, a także jako poszerzone pole kontemplacji, które nie może zostać ograniczone do przedstawienia pojedynczego wydarzenia. Stąd obecne w jej tekstach wrażenie seryjnego holograficznego zwielokrotnienia i wzmożenia, które Scalapino przeciwstawiała płaskim, jednowymiarowym obrazom medialnym. Ich wygaszanie na rzecz brawurowo fantastycznego, surrealistycznego obrazowania, jakiego może podjąć się tylko poezja, stanowi istotną strategię jej pisarstwa. Ambiwalencja tej strategii polega na tym, że wzmożenie jest zarówno istotą poetyckiej próby transformacji zdegradowanego obrazu, jak i demaskacją jego złudnej atrakcyjności oraz znoszeniem iluzji sensu, która zawsze mu towarzyszy.

O przekraczaniu ograniczeń życia zredukowanego wyłącznie do wymiaru społecznego Scalapino pisała, między innymi, w poetyckim eseju "As: All Occurrence in Structure Unseen - (Deer Night)" (odczytanym we fragmentach w pracy video "Leslie" artystki wizualnej Cecilii Dougherty).

Scalapino była zafascynowana japońskim sumo, które wydaje się adekwatną metaforą siły i sposobu oddziaływania jej twórczości. Na przykład, w powieści "The Front Matter / Dead Souls" z 1996 roku pojawiają się sumocy, których opisy zaskakują plastycznością, z jaką Scalapino uchwyciła ogrom pofałdowanych ciał, przypominających rozległe krajobrazy pozbawione granic, obrazujące jej przekonanie o nieograniczoności potencjału cielesności i działania, do którego jest zdolna:

W tej chwili zawodnik zostaje rzucony sapie udrapowany na macie.

Mężczyzna kuca w środkowej pozycji na platformie. Jego ubrania rozchylają się odsłaniając klatkę piersiową. Nabiera płaską rybę na długie drewniane wiosło.

Ktoś je słonawo-słodką rybę czarną nocą. (...)

Dźwięk wydobywa się z tłumu kiedy olbrzymia masa zawodnika sumo upada i jest dociskana.

Podtrzymuje pas obejmującej go szarfy, gdy ciężkie uda szarżują. (...)

Zawodnik idzie do przodu klaszcząc w dłonie, odpoczywając na przykucniętych przebierających szeroko rozstawionych nogach, w środku nie ma nic; działanie jest korpusem.*

*Niepublikowane fragmenty "The Front Matter / Dead Souls" w moim tłumaczeniu.